Geplaatst op 6 november 2025, website Vogelbescherming
Na acht jaar veldonderzoek sluit Vogelbescherming het project ‘Bescherming grote karekiet’ succesvol af. In een praktische leidraad vertelt onderzoeker Jan van der Winden van het Lowland Ecology Network wat er concreet te doen is om deze iconische moerasvogel te helpen.
Fascinerende vogel
De grote karekiet is bij veel liefhebbers vooral bekend vanwege zijn explosieve zang. Waar de kleine karekiet dat zachtjes, maar oeverloos, kan door ‘karre-karre-kiet-kiet-kieten’, heeft de grote karekiet veel kortere en vooral keiharde uitroepen: ‘KARRE-KARRE-KIET-KIET’!“
“Van zijn uiterlijk moet ‘ie het in ieder geval niet hebben”, erkent ook liefhebber Van der Winden. Maar de levenswijze van de grote karekiet is wel weer geweldig fascinerend, vindt hij. “Het is bijvoorbeeld een polygame vogel, waarbij de vrouwtjes echt moeite doen om de man aan háár te binden en niet aan de buurvrouw. Vaak vinden we extreem hoge, langgerekte nesten. Dan weet je: die zijn gemaakt door een vrouwtje dat extra aandacht probeert te trekken van een mannetje; dat hij vooral háár jongen komt voeren in dat mooie, grote nest!”
Ambassadeur van het moeras
Hoe fascinerend ook, toch is het verhaal van de grote karekiet veel breder dan dat. Van der Winden: “Hij staat voor een compleet landschap, met stevig stromingsriet waar ook soorten als de woudaap in kunnen broeden. Die zijn we de laatste jaren ook al enkele keren als broedvogel tegengekomen in het riet dat we voor de grote karekieten beschermden.”
Scepsis overwonnen
“Aan het begin van het project voor de grote karekieten was er veel scepsis in het veld”, herinnert Van der Winden zich. “Het riet dat de karekieten nodig hebben, krijg je niet zomaar terug, dat was de overheersende gedachte. Inmiddels weten we dat het dus heel goed mogelijk is om het stevige stromingsriet waar de grote karekiet graag in broedt, te beschermen en zelfs te herstellen.”
Rasters helpen
In Nederland komt maar één soort inheems riet voor, maar dan wel in verschillende vormen. Dat varieert van landriet op droge bodems, tot stromingsriet dat in water tot een meter diep groeit. Van der Winden: “Door de invloed van wind, golven, stroming en veel voedingsstoffen, groeit dat hoge riet in een mozaïek in diep water, waar de karekieten graag leven.”
Grazers weren
Mede uit onderzoek met gezenderde vogels, is duidelijk geworden dat het tekort aan broedgelegenheid de zwakste schakel is in het leven van de ‘Nederlandse’ grote karekiet. Het grootste probleem is het gebrek aan moerassen en meren met een zeer gevarieerd waterpeil van 50 cm tot 200 cm. De vraat van herbivoren, zoals ganzen, remt de hergroei van riet in de wateren met weinig dynamiek.
“Het is een misvatting te denken dat die ganzen alleen jong riet eten”, benadrukt Van der Winden. “Ook ouder riet wordt te grazen genomen. Maar door rasters te plaatsen, blijken we grazers heel effectief uit het riet te kunnen houden. Op die manier hebben we op verschillende plekken in ons land de achteruitgang van de grote karekiet tot staan kunnen brengen.”
Niet alleen ganzen
Van der Winden waakt ervoor om grazende ganzen de enige schuldigen te maken in het verhaal van de bedreigde grote karekieten. “Er zijn veel meer grazers die riet lusten. In de jaren zeventig en tachtig waren het bijvoorbeeld vooral muskusratten die de rietkragen aantastten. Er zijn ook insecten, zoals de rietstengelboorder, die in één seizoen korte metten kunnen maken met een compleet rietveld.”
Nieuw leefgebied maken
Van der Winden stelt dat je het riet langdurig moet beschermen, om het werk niet voor niets te laten zijn. “Op plekken waar rasters bijvoorbeeld door ijsgang waren beschadigd en niet op tijd gerepareerd, zagen we dat ook oudere rietkragen snel verdwenen.” Onderhoud is dus het devies. Maar dan heb je ook echt wat!
Het blijkt ook heel goed mogelijk om compleet nieuw leefgebied te creëren. In de Delta Schuitenbeek, in het randmeer tussen Putten en Nijkerk, is jaren terug een vooroever aangelegd. Pas toen daar ook rasters werden geplaatst, ontstond uit het niets een rietveld. Ook dáár broeden inmiddels grote karekieten.
Aan de slag
Inmiddels heeft het project van Vogelbescherming voor de grote karekiet al op verschillende plaatsen tot nieuwe initiatieven geleid. Zo heeft de provincie Noord-Holland in de Vechtplassen rasters geplaatst om nieuwe velden met stromingsriet te krijgen. Ook in de Randmeren heeft Rijkswaterstaat op verschillende plekken riet beschermd.
“We moeten er wel voor waken dat we niet op te grote schaal rasters in het riet gaan plaatsen. Dat zou de passeerbaarheid voor andere dieren ook in gevaar brengen. Maar door gericht op voedselrijke plekken riet te beschermen, kun je de grote karekieten en andere moerasvogels écht helpen”, aldus Van der Winden.
Verdere groei aantallen mogelijk
In een tiental Natura 2000-gebieden is de grote karekiet een zogeheten doelsoort. In vier van die gebieden (het Zwarte Meer, Ketelmeer & Vossemeer, Veluwerandmeren en de Oostelijke Vechtplassen) zijn gerichte maatregelen genomen om de grote karekiet te beschermen. Uitgerekend in die gebieden is de populatie nu stabiel of zelfs licht groeiend.
“Ook buiten die gebieden is het volgens mij heel goed mogelijk om de aantallen grote karekieten weer te laten groeien in de komende jaren”, zo stelt Van der Winden op basis van zijn onderzoek, wat hoop geeft én ook nodig is om de grote karekiet definitief uit de gevarenzone te halen. Op basis van de Leidraad beheer en bescherming grote karekiet kunnen terreinbeheerders nu heel gericht aan het werk.